Radyoterapi en kaba tabirle, iyonlaşmış radyasyon enerjisi kullanılarak kanser hücrelerinin öldürülmesi olayıdır. Zaten bu tedavinin bir diğer ismi de ışın tedavisidir. Özellikle teknolojinin gelişmesiyle beraber gelişen yeni cihazlardan elde edilen özel, yüksek enerjili radyasyon, kanser hücrelerine verilerek bu hücrelerin büyük hasar almasını sağlayabilir. Hatta pek çok durumda kanser hücrelerini direk öldürebilir.
Geçmişte bu uygulama kemoterapidekine benzer bir şekilde çok geniş bir alana uygulanırdı. Bu sebeple yan etkileri ve sağlıklı doku üzerinde bıraktığı hasar çok büyük olurdu. Ancak günümüzde gelişen teknolojiyle beraber yalnızca kanserli dokuya yoğunlaştırılıp gönderilmesi mümkündür. Tabi ki bu %100 başarı ile sağlıklı dokulara hiç zarar verilmeden uygulanan bir yöntem olduğu anlamına gelmiyor. Sağlıklı dokularda da bırakılabilecek birtakım hasarlar söz konusu ancak geçmişe oranla bu durum azalmıştır ve her geçen gün azalmaya devam etmektedir. Burada önemli olan sağlıklı dokulara da verilecek hasarın hesaplanıp tolare edilebilecek düzeyde verilmesidir. Bu koşulda kişide çok büyük yan etkiler görülmeyecektir. Sağlıklı dokular geri dönülemez bir şekilde hasar almayacaktır.
Radyoterapide Hangi ışınlar Kullanılır?
Radyoterapide sıklıkla kullanılan ışın türü x ışınlarıdır. X ışınları kişinin vücuduna, uzaktan kontrol edilen bir bilgisayar tarafından, hastaya herhangi bir temas söz konusu olmaksızın uygulanır. X ışınlarının yanında gama ışınları da radyoterapide kullanılan bir başka ışın türüdür. Bunlar dışında kullanılan bazı proton bazlı ışınlar olsa da en sık kullanılan iki ışın, x ve gama ışınlarıdır diyebiliriz. Radyoterapi genel olarak 3 kategoriye ayrılabilir.
Bunlardan ilki eksternal yani harici radyoterapidir. Bu yöntemde uzaktan lokal olarak uygulanan bir ışın tedavisi söz konusudur. İkinci radyoterapi türü internal yani dâhili radyoterapidir. Damar yoluna yerleştirilen birtakım radyoaktif maddeler de işin içine girer bu durumda. Biraz daha karmaşıktır fakat kimi zamanlarda daha iyi sonuçlar almak için kullanılabilen bir yöntemdir. Üçüncü ve son yöntem ise sistemik radyoterapidir. Tüm vücuda uygulanır. Bazı durumlarda radyasyonun tüm vücuda uygulanması gerekebilir. Bu tip durumlarda kullanılması gereken radyoterapi türü budur. Tabi ki hangisinin ne zaman gerekli olduğunu en iyi doktorunuz bilecektir. Bu sebeple doktorun söylediği şeyleri dikkate almak e uygulama konusunda sıkıntı çıkarmamak tedavi açısından oldukça önemli ve gereklidir.
Radyoterapinin Kullanım Amaçları Nelerdir?
Radyoterapi ya da halk arasında daha sık kullanılan ismiyle ışın tedavisi temel olarak 4 farklı amaçla kullanılmaktadır.
Bunlardan ilki neoadjuvan radyoterapidir. Bu şekilde uygulanan radyoterapinin amacı tümör kitlesini küçültmek ve ameliyata hazır hale getirilebilmektir. Bilindiği gibi belli bir büyüklüğün üzerinde olan tümörlere cerrahi müdahale yapılamamaktadır. Neoadjuvan radyoterapi ile tümöre bir şekilde hasar verilip küçülmesi sağlanır. Ve tümör yeteri kadar küçülürse cerrahi müdahale ile olduğu yerden çıkartılır.
Radyoterapinin ikinci kullanım amacı ise adjuvan radyoterapidir. Bu tip radyoterapi uygulamasının asıl amacı ise vücutta kalmış olan olası kanser dokularının temizlenmesidir. Eğer ameliyattan sonra tek bir kanser hücresi bile kalmışsa kanser yeniden nüksedecek demektir. İşte bu durumun önüne geçmek ve kişinin kanserle yeniden mücadele etmesini engellemek adına uygulanan bir tedavidir. Bir bakıma sağlama almak için yapılan bir tedavi olduğu da söylenebilir.
Üçüncü yöntem ise primer radyoterapidir. Bazı özel kanserlerde, örneğin ses telleri kanseri gibi, kanserin yalnızca radyoterapi ile tedavi edilebilmesi durumunu ifade eder. Bazı vakalar cerrahi müdahaleye gerek kalmaksızın yalnızca radyoterapi ile temizlenebilecek vaklardır. Bu tip vakalarda kişi cerrahi müdahale yerine radyoterapi almayı tercih edebilir. Radyoterapi uygulaması bu vakalarda cerrahi ile uygulanana çok benzer sonuçlar verebilmektedir.
Dördüncü ve son durum palyatif radyoterapidir. Bu yöntem ileri evre kanser hastalarında uygulanır. Özellikle beyin ve kemik metastazının ortaya çıktığı durumlarda hastanın ağrılarının azaltılması hedeflenir. Kişinin vücudunda oluşabilecek kanama, nefes darlığı, patolojik kırıkları bilinç bozukluğu gibi durumların önüne geçilmesi hedeflenir. Bir bakıma hastayı daha rahat ettirebilmek temel hedeftir.
Radyoterapi Nasıl uygulanır?
Radyoterapinin nasıl uygulanacağı vakadan vakaya değişiklik gösterebilir. Ve kime nasıl uygulanacağı konusunda en yetkin kişi hekimdir. Burada yazılacaklar genel bir ortalamayı yansıtmaktadır fakat kesinlikle bir reçete değeri taşımamaktadır. Bu sebeple böyle bir tedavi alıyorsanız mutlaka hekiminizin söylediklerini dikkate almalı ve uygulamalısınız. Fakat genel bir ortalamadan bahsetmek gerekirse, bu tedavi genel olarak 3-9 hafta arası bir süre boyunca uygulanır. Ve uygulama haftada 5 gün yapılır. Kimi zaman günde birden fazla kez de yapılması mümkündür. Bunun kararını verecek olan kişi yine doktordur. Her radyoterapi seansı yaklaşık olarak 15 dakika sürer ve bu sürecin ardından kişi günlük hayatına devam edebilir. Lokal uygulandığı ve bu sebeple tüm vücuda büyük hasarları olmadığından dolayı kişinin gündelik hayatına devam etmesinde de büyük bir sakınca yoktur.
Harici radyoterapi uygulamasında kişi büyük bir masa benzeri yapıya uzanır. Doktor veya hemşire makineyi çalıştırmak için başka bir odaya gider. X ışınları, gama ışınları, proton veya elektron ışınları gönderilerek hastaya 15 dakika boyunca uygulanır. Uygulama sırasında hasta herhangi bir acı hissetmez. Ve uygulamanın sonlanmasından sonra genellikle eve gönderilir. Brakiterapi yönteminde ise yani internal yöntemde ise hastanın vücuduna birtakım implantlar yerleştirilmesi gerekir. Bu implantlar kişinin vücudunda ömür boyu kalıcı olabileceği gibi yalnızca radyoterapi süresi boyunca da kalabilir.
Bu uygulamanın ardından hasta genellikle hastanede yatırılır bir süre. Bunun sebebi implantların radyasyon yayıyor oluşudur. Bu durum çevredeki insanlara zarar verebileceğinden dolayı kişi eve gönderilmez. Ancak kalıcı olarak implantlara sahip kişiler için durum böyle değildir. Bu implantlar daha az enerji yaydığından dolayı etraftaki insanlara da bir zarar vermeyecektir. Bu sebeple kişinin evine gitmesinde herhangi bir sakınca bulunmayacaktır.
Kanserde Kullanılan Diğer Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Kanserde kullanılan diğer tedavi yöntemleri içerisinde şüphesiz en eski ve en kullanışlı olanı cerrahi müdahaledir. Ancak her kansere istendiği an cerrahi müdahale yapmak mümkün değildir. Cerrahi müdahale için tümörün belli bir boyuttan küçük olması gerekir. Bunun için öncelikle kemoterapi, radyoterapi gibi uygulamalarla tümör küçültülmeye çalışılır, ardından tümör küçülürse cerrahi müdahale ile alınır.
Kemoterapi de bir başka tedavi yöntemidir. Aşırı agresif bir kimyasal tedavidir kemoterapi. Kanser hücrelerine verdiği gibi sağlıklı vücut hücrelerine de büyük zararlar verir. Ve vücutta bir takım reaksiyonlara yol açar. Saç dökülmesi, aşırı bulantı, kusma, halsizlik, ciltte solgunluk gibi durumları ortaya çıkartan bir tedavi yöntemidir. Fakat kanserin vereceği zarar çok daha büyük olacağından mecburen tercih edilmesi gereken bir tedavi yöntemidir.
Bir diğer yöntem ise immünoterapidir. Bu tedavi yöntemine aynı zamanda biyolojik terapi veya biyoterapi de denilmektedir. İmmünoterapinin genel olarak 2 mekanizması mevcuttur. Bunlardan birisi bağışıklık sisteminin kanserle savaşabilmesi için özel olarak eğitmek ve güçlendirmek. Bir diğeriyse bağışıklık sistemini genel olarak güçlendirmektir. Dışarıdan bağışıklık hücrelerine özel proteinler verilerek sağlanır bu durum.
Bu şekilde kanser tedavisinde kullanılabilecek onlarca farklı tedavi yöntemi vardır. Fakat burada doktorunuzun size özel olarak ne söylediği ve ne uygulamak istediği çok önemlidir. Zira tüm durumlar vakadan vakaya değişebilmekte ve bir tedavinin bir kişide oluşturduğu etki bir başka kişide oluşturulamamaktadır.
